Phòng ngừa tái phát: Bí quyết sống ổn định cùng rối loạn lưỡng cực | Safe and Sound

Hiện nay, khoảng 1% dân số thế giới đang phải đối diện với rối loạn lưỡng cực, một bệnh lý tâm thần mãn tính với đặc điểm dễ tái phát và cần quản lý suốt đời. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần, khoảng 80% người bệnh nếu tuân thủ phác đồ điều trị đã có thể kiểm soát tốt các triệu chứng và duy trì một cuộc sống ổn định, hài hòa với xã hội.

Ngô Thanh Thiên An | Cán bộ tâm lý - Ứng dụng chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound

Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế

1. Phát hiện sớm

Một trong những yếu tố quan trọng để phòng ngừa tái phát là người bệnh cần hiểu rõ về tình trạng rối loạn lưỡng cực của mình. Theo các chuyên gia tâm lý, việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo của giai đoạn hưng cảm hoặc giai đoạn trầm cảm giúp người bệnh và người thân trong gia đình can thiệp kịp thời và ngăn ngừa tình trạng chuyển biến nặng. Đây là những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý từ chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần.

Những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý:

• Giai đoạn hưng cảm: Mất ngủ kéo dài, nói nhiều hơn bình thường, hành vi thiếu kiểm soát.
• Giai đoạn trầm cảm: Buồn bã, mất hứng thú với các hoạt động, suy nghĩ tiêu cực hoặc tuyệt vọng.

Hãy ghi chép lại các thay đổi về tâm trạng và cảm xúc để dễ dàng trao đổi với bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý trong quá trình điều trị.

2. Ảnh hưởng nghiêm trọng khi không cam kết tuân thủ phác đồ điều trị

Phần lớn các trường hợp tái phát xảy ra do người bệnh không tuân thủ theo phác đồ điều trị mà bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý đưa ra. Rối loạn lưỡng cực là một bệnh lý mãn tính, việc cam kết tuân thủ phác đồ điều trị là điều rất quan trọng. Khi bệnh nhân tự ý ngưng thuốc, không gặp bác sĩ tâm thần định kỳ hoặc bỏ qua các liệu pháp trị liệu của chuyên gia tâm lý, sẽ gây ra hệ quả nghiêm trọng như: 

Ảnh 1: Việc thiếu một lộ trình phù hợp có thể gây ra sự mất cân bằng nghiêm trọng trong cuộc sống

• Tăng nguy cơ tái phát

Chuyên gia tâm lý nhấn mạnh việc không tuân thủ điều trị khiến não bộ mất cân bằng, làm gia tăng nguy cơ tái phát giai đoạn hưng cảm hoặc giai đoạn trầm cảm nghiêm trọng hơn. Các đợt hưng cảm hoặc trầm cảm có thể xuất hiện thường xuyên hơn và khó kiểm soát hơn.

• Làm trầm trọng triệu chứng 

Hưng cảm nặng hơn: Các hành vi không kiểm soát như tiêu tiền bừa bãi, nói nhanh, hoặc tham gia vào các hành động nguy hiểm tăng lên.

Trầm cảm kéo dài: Người bệnh có thể mất hứng thú hoàn toàn với cuộc sống, thậm chí dẫn đến ý nghĩ hoặc hành vi tự sát.

• Ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị 

Giảm hiệu quả thuốc: Việc không dùng thuốc đều đặn khiến cơ thể mất dần khả năng phản ứng với thuốc, dẫn đến tình trạng kháng thuốc hoặc cần liều cao hơn, gây nhiều tác dụng phụ.

Liệu pháp tâm lý không đạt hiệu quả: Không tham gia định kỳ với chuyên gia tâm lý khiến người bệnh mất đi cơ hội học cách quản lý cảm xúc và đối phó với căng thẳng.

• Tăng nguy cơ biến chứng sức khỏe

Lạm dụng chất kích thích: Không tuân thủ điều trị làm tăng khả năng sử dụng rượu, ma túy để tự kiểm soát triệu chứng, gây ra các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng.

Các bệnh lý thể chất: Chuyên gia tâm lý cho hay, stress kéo dài từ việc không kiểm soát tốt bệnh có thể dẫn đến các bệnh về tim mạch, huyết áp, hoặc tiểu đường.

• Tác động lâu dài đến não bộ 

Thoái hóa não bộ: Các giai đoạn tái phát lặp đi lặp lại làm tổn thương các vùng não kiểm soát tâm trạng và nhận thức.

Suy giảm nhận thức: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ, ra quyết định hoặc tư duy logic.

 3. Cách phòng ngừa tái phát rối loạn lưỡng cực

Trang bị những kỹ năng phòng ngừa tái phát đóng vai trò quan trọng trong đời sống người bệnh. Khi trang bị đúng và đủ các kỹ năng, người bệnh biết cách duy trì cuộc sống ổn định, hạn chế những tác động tiêu cực đến sức khỏe và công việc. Dưới đây là những cách phòng ngừa tái phát rối loạn lưỡng cực, cùng với lời khuyên hữu ích từ chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần.

• Quản lý căng thẳng 

Căng thẳng là yếu tố kích hoạt phổ biến cho các đợt tái phát rối loạn lưỡng cực. Các chuyên gia tâm lý khuyến nghị người bệnh nên xây dựng những thói quen giúp giảm thiểu áp lực trong cuộc sống:

• Thực hành thiền và yoga: Đây là những phương pháp hiệu quả giúp giảm căng thẳng, cải thiện sự tập trung và cân bằng cảm xúc.
• Sắp xếp công việc hợp lý: Tránh làm việc quá sức hoặc nhận quá nhiều trách nhiệm. Dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể và tâm trí được phục hồi.

• Duy trì thói quen lành mạnh 

Một lối sống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tái phát rối loạn lưỡng cực. Dưới đây là một số gợi ý từ các chuyên gia tâm lý:

• Giấc ngủ ổn định: Ngủ đủ giấc và đúng giờ giúp duy trì sự ổn định trong hoạt động của não bộ, giảm nguy cơ rối loạn tâm trạng. Người trưởng thành nên ngủ đủ từ 7–9 tiếng mỗi đêm và giữ thói quen đi ngủ, thức dậy đúng giờ. Thời gian lý tưởng là ngủ lúc 22h00–23h00 và thức dậy vào khoảng 6h00–7h00 sáng. Việc duy trì giờ giấc ổn định sẽ giúp cơ thể nghỉ ngơi trọn vẹn, tinh thần minh mẫn và tập trung hơn trong ngày.
• Chế độ ăn uống khoa học: Bổ sung thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia) và các loại rau củ quả để cải thiện sức khỏe não bộ.
• Tập thể dục thường xuyên: Các hoạt động thể chất như đi bộ, bơi lội, hoặc tập gym không chỉ tốt cho cơ thể mà còn giúp tinh thần sảng khoái, giảm nguy cơ tái phát.

Ảnh 2: Duy trì sự cân bằng giúp hạn chế rối loạn lo âu tái phát

• Tăng cường sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè 

Gia đình và bạn bè là nguồn động viên quan trọng giúp người bệnh vượt qua những giai đoạn khó khăn. Theo chuyên gia tâm lý, sự đồng hành của người thân giúp người bệnh cảm thấy an tâm và được chia sẻ nhiều hơn.

• Làm thế nào để gia đình hỗ trợ hiệu quả?

• Lắng nghe và thấu hiểu những cảm xúc của người bệnh.
• Khuyến khích họ tuân thủ điều trị và tham vấn định kỳ.
• Tham gia các buổi trị liệu gia đình để hiểu rõ hơn về cách hỗ trợ người bệnh.

• Nhận biết các yếu tố kích hoạt: Các yếu tố kích hoạt thường làm tăng nguy cơ tái phát rối loạn lưỡng cực bao gồm:

• Sử dụng chất kích thích: Rượu, ma túy và cà phê có thể làm mất cân bằng tâm trạng.
• Thay đổi lớn trong cuộc sống: Chuyển nhà, mất việc, hoặc căng thẳng trong các mối quan hệ đều là những tác nhân dễ dẫn đến tái phát.

Các chuyên gia tâm lý khuyến cáo người bệnh nên hạn chế tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ này và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cảm thấy quá tải.

• Lên kế hoạch đối phó khi tái phát: Dù bạn đã cố gắng phòng ngừa, nguy cơ tái phát vẫn có thể xảy ra. Vì vậy, việc chuẩn bị trước một kế hoạch đối phó là rất cần thiết:

• Thông báo cho người thân hoặc bạn bè: Khi nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo, hãy nhờ họ giúp đỡ hoặc hỗ trợ bạn liên hệ với bác sĩ.
• Liên hệ ngay với chuyên gia tâm lý: Họ sẽ giúp bạn điều chỉnh phác đồ điều trị và cung cấp lời khuyên cần thiết để kiểm soát triệu chứng kịp thời.

• Cam kết tuân thủ phác đồ điều trị: Phòng ngừa tái phát là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và cam kết từ người bệnh.

• Không tự ý điều chỉnh thuốc: Việc ngừng hoặc thay đổi thuốc mà không có chỉ định từ bác sĩ có thể gây nguy hiểm và làm tăng nguy cơ tái phát.
• Gặp chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần định kỳ: Đây là yếu tố then chốt giúp người bệnh nhận được sự hỗ trợ chuyên môn và cải thiện kỹ năng đối phó với căng thẳng.

Phòng ngừa tái phát rối loạn lưỡng cực không chỉ là việc tuân thủ phác đồ điều trị mà còn đòi hỏi người bệnh phải xây dựng một lối sống lành mạnh, quản lý căng thẳng, và nhận được sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè cũng như các chuyên gia tâm lý. Đồng hành dài hạn của chuyên gia và bác sĩ đóng góp phần quan trọng rất lớn, trang bị kiến thức để người bệnh và gia đình tự phát hiện sớm, sơ cứu cảm xúc tức thời để duy trì cuộc sống ổn định.

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần -  Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất! 

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia

• Tại Fanpage Phòng khám SnS - Viện IMT 
• Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi 

Safe and Sound - thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)

Xem thêm:

Trầm cảm là gì? Biểu hiện trầm cảm? Trầm cảm có chữa được không?

Sự khác biệt giữa trầm cảm và nỗi buồn thông thường / Có phải buồn là biểu hiện của trầm cảm?

Người trầm cảm có tự khỏi không?